Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Ascomycota, rzędu Eurotiales, rodziny Trichocomaceae
Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj
Wprowadzenie
Grzyby z rzędu Eurotiales reprezentują tzw. workowce strzępkowe. Chociaż przedstawiciele tego rzędu tworzą organy płciowe, jego niektóre taksony wyróżniają się płciową degeneracją, zwłaszcza w odniesieniu do gametangium męskiego. Większość gatunków posiada askogon i grzybnie workotwórcze, a ich worki są umiejscowione w kleistotecjum, perytecjum, apotecjum lub askostromie. Niewiele gatunków nie tworzy owocników lub worki są otoczone luźnym watowatym skupieniem strzępek.
Grzyby z rodziny Trichocomaceae tworzą owocniki zbudowane z luźnej, łatwo rozpadającej się tkanki strzępkowej, albo tkanki grubej i skórzastej. Najczęściej są to owocniki typu kleistotecjum. Są one zwykle jasno zabarwione. Askogony (lęgnie, gametangia żeńskie) zwykle są poskręcane. Owocniki nie posiadają tkanki międzyworkowej. Worki są małe, zbliżone do kulistych i często zebrane w łańcuszki. Askospory są ± hialinowe, zwykle soczewkowate i opatrzone hialinowym pierścieniem. Stadia mitomorficzne charakteryzują się dobrze rozwiniętymi trzonkami konidialnymi zaopatrzonymi w fialidy, tj. butelkowate komórki zarodnikotwórcze z otwartym końcem, przez który wydobywają się konidia (fialospory), często tworzące łańcuszki o bazypetalnym wzroście. Stadia te reprezentują m. in. gatunki z rodzajów Aspergillus, Paecilomyces i Penicillium. Grzyby z rodziny Trichocomaceae należą do grupy najszerzej rozprzestrzenionych z wszystkich grzybów świata.
|
|
|
 |
 |
 |
 |
 |
Góra, od lewej: trzonej z zarodnikami konidialnymi (fialosporami) Aspergillus sp. (1, 2), trzonek z fialosporami Penicillium sp. (3); środek, od lewej: Aspergillus flavus (1), A. nidulans, A. oryzae (2) i Penicillium sp. (3) w kulturach agarowych; dół, od lewej: trzonki z fialosporami A. niger (1, 2) |
Jednymi z najbardziej szkodliwych przedstawicielami rodziny Trichocomaceae są:
1. |
Penicillium corymbiferum, sprawca peniciliozy cebul wielu roślin cebulowych, |
2. |
Penicillium expansum, wywołujące mokre gnicie jabłek w przechowalniach. |
Jednak nieznane są ich stadiach mejomorficzne. Gatunki te zaklasyfikowano do rodziny Trichocomaceae na podstawie podobieństwa morfologicznego ich stadium mitomorficznego ze stadiami mitomorficznymi gatunków o poznanym stadium mejomorficznym.
Penicillium spp. porażają głównie cebule i owoce w okresie przechowywania i transportu.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Góra, od lewej: cytryna (1) i ziarna kukurydzy (2) cebula czosnku (3), korzeń marchwi (4) zainfekowane przez Panicillium spp., kolonie Penicillium spp. (5, 6) i P. expansum (7) w kulturach agarowych; dół: jabłko zainfekowane przez P. expansum |
Patogenom z rodzaju Penicillium dokonanie infekcji ułatwiają zranienia, duża wilgotność w okresie zbiorów i wysoka temperatura w czasie przechowywania.
Patogeny te rozprzestrzeniają się wraz z kroplami deszczu i z wodą, z narzędziami, wiatrem i owadami oraz w zainfekowanych organach rozmnożeniowych.
Zimowanie rozpatrywanych patogenów odbywa się w formie grzybni, albo grzybniowych utworów przetrwalnikowych w resztkach porażonych roślin.
Ochrona roślin przed omawianymi patogenami obejmuje (1) niszczenie porażonych organów roślin, (2) zapobieganie uszkadzaniu owoców i utrzymywanie czystości w przechowalniach oraz (3) regulowanie ich wilgotności, temperatury i składu atmosfery, jak również (4) zaprawianie nasion, rozsady i cebul oraz opryskiwanie roślin fungicydami zawierającymi benomyl, iprodione, karbendazym, mankozeb, prochloraz, propikonazol, fenpiklonil, tiofanat-metylu, triadimefon, triadimenol i tiuram.
Cel ćwiczenia
1. |
Poznanie mokrego gnicia jabłek wywołanego Penicillium expansum. |
2. |
Poznanie suchego gnicia roślin cebulowych spowodowanego przez Penicillium corymbiferum. |
3. |
Poznanie morfologii stadium mitomorficznego Penicillium sp. |
Materiał
Atlasy chorób drzew owocowych i roślin cebulowych. Jabłka i cebule cebuli porażone przez Penicillium spp. Kultury Penicillium sp. na pożywce w płytkach Petriego.
Ćwiczenie
1. |
Wykorzystując literaturę i jabłka porażone przez sprawcę mokrego gnicia jabłek, Penicillium expansum, przygotuj rysunek i opis diagnostyczny choroby. Określ cechy gnijącego miąższu, tj. jego konsystencję i zapach, oraz własności oznak etiologicznych obserwowanych zarówno okiem nie uzbrojonym, jak i pod mikroskopem stereoskopowym. |
2. |
Podobnie jak w pkt. 1., sporządź opis diagnostyczny choroby cebuli zasiedlonej przez Penicillium corymbiferum. |
3. |
Wykorzystując kultury przygotowane na pożywce, oko nie uzbrojone i mikroskop stereoskopowy, opisz cechy makroskopowe grzybni Penicillium sp. Zwróć uwagę na kolor i zwartość grzybni, jej wysokość, sposób rozgałęziania się oraz zabarwienie rewersu (grzybni i podłoża dolnej strony kultury). |
4. |
Sporządź preparat mikroskopowy grzyba Penicillium sp. Przygotuj rysunek i opis cech morfologicznych trzonków i zarodników Penicillium sp. W opisie i na rysunku wyodrębnij trzonek i wyrastające z niego fialidy, na których tworzą się zarodniki. Określ kształt i barwę zarodników. |
Pytania
1. |
Który z polskich fitopatologów zdobył uznanie w nauce światowej z powodu odkrycia wielu nowych gatunków z rodzaju Penicillium? |
2. |
Czy grzyby z rodzaju Penicillium przekształcają owoce w mumie? Co to są mumie? |
3. |
Czy Penicillium spp. wytwarzają etylen? Jakie byłyby skutki takiego oddziaływania na środowisko? |
4. |
Czy Penicillium spp. są toksynotwórcze? |
5. |
Czy Penicillium chrysogenum jest gatunkiem chorobotwórczym dla roślin? |
6. |
Skąd pochodzi penicylina i kto ją odkrył? |
7. |
Opracuj program zapobiegania i zwalczania sprawców penicylioz. |
Literatura
Alexopoulos C. J., Mims C. W., Blackwell M. 1996. Introductory mycology. John Wiley & Sons, INC. New York, Chichester, Brisbane, Toronto, Singapore.
Trichocomaceae-Penicillium.
http://en.wikipedia.org/wiki/Penicillium_expansum.
http://www.caf.wvu.edu/kearneysville/disease_month/bluemold0199.html.
http://en.wikipedia.org/wiki/Aspergillus.